تل آویو یا آنکارا ؟
•
نزدیکی بوده ، خصوصااینکه آتا تورک محصول سیاسیت صهیونیست ها بود که توسط
انگلیس اجرا شد ، کسی نیست که نداند اولین بار پیشنهاد جلوگیری از جنگ داخلی اروپا در غرب و
رفتن به سمت شرق و استعمار کشو رهای شرق را چه کسی داد و خصوصا اینکه در
همان زمان تقسیم بندی صورت گرفته نیز نقش یهودیان را در دسترسی به منابع
خاص قومی و مذهبی شان به وضوح نشان میدهد .
پس از سقوط حکومت عثمانى و تشکیل
دولت جمهورى ترکیه، این کشور در سال هاى 1930، 1940 پلى براى انتقال
یهودیان اروپایى بود که به خاطر آزار و شکنجه نازى ها به این منطقه گریخته
بودند. اما پس از تشکیل رژیم، روابط میان این دو کشور شکل تازه اى به خود
گرفت.
رژیم صهیونیستى و ترکیه به دلیل نزدیکى جغرافیایى روابط خوب
تجارى برقرار کردند که این امر موجب افزایش دوستى و پیوند بین آن دو شد.
تجارت این دو بر مبناى توافق مناطق آزاد تجارى در سال 1997 شکل گرفت که به
آنها اجازه گردش آزاد تجارى را مى داد. در سال 2007 ارزش تجارى این دو به
رکورد جدید تقریبى سه میلیارد دلار رسید. در همین سال، کشور ترکیه هشتمین
شریک بزرگ تجارى رژیم صهیونیستى شناخته شد. در نه ماهه نخست سال 2008
تجارت بین این دو نسبت به سال 2007، 30 درصد افزایش نشان مى داد. طرح خط
لوله بزرگ براى انتقال آب، برق، گاز و نفت از ترکیه به اسرائیل به امضاى
طرفین رسید.
اما روابط نظامى و اطلاعاتى ترکیه و اسرائیل نیز وارد
مرحله جدیدى شد و همکارى امنیتى آنها در خصوص ارامنه و کردهاى مخالف دولت
ترکیه افزایش یافت. اسرائیل به طور مرتب مرکز آموزش نظامى سازمان نظامى
ارمنى (ASALA) را مورد حمله قرار داد که به کشته شدن رهبر آنان منجر شد.
این دو مانورهاى مشترک نظامى برگزار کردند. همچنین مذاکراتى براى فروش
موشک هاى اُفق (Ofeq) و سیستم هاى دفاع موشک هوایى به ترکیه صورت گرفت که
با حمایت آمریکا همراه بود. سیستم هایى که موجب ارتقا کلى ظرفیت هاى
امنیتى و نظامى ترکیه مى شد.
اما موضع ترکیه به عنوان یک کشور
اسلامى در قبال درگیرى هاى عرب ها و اسرائیل در زمان هاى مختلف، متفاوت
بود. پس از جنگ 1967 اسرائیل با عرب ها، ترکیه در اعلام محکومیت اعمال
اسرائیل به کشورهاى عربى پیوست. در همان زمان از اسرائیل خواست که از
مناطق اشغالى عقب نشینى کند، اما در عین حال هیچ گاه اسرائیل را یک رژیم
مهاجم قلمداد نکرد. پس از دسامبر1987 و افزایش سرکوب فلسطینیان، ترکیه این
عمل اسرائیلى ها را محکوم و از حاکمیت فلسطینى ها بر سرنوشت خود حمایت کرد
و در سال 2004 ترکیه ترور شیخ احمد یاسین از سوى اسرائیل را «عمل
تروریستى» خواند و آن را محکوم کرد. همچنین پس از سیاست هاى خصمانه
اسرائیل در نوار غزه، این کشور را حامى تروریسم نامید.
البته مقامات دو رژیم در برهه هاى
مختلف زمانى دیدارهایى با هم داشته اند. در دیدار سه روزه شیمون پرز رئیس
جمهور رژیم صهیونیستى از آنکارا در نوامبر سال 2007، براى اولین بار به
همراه عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه در یک پارلمان اسلامى به سخنرانى
پرداخت. پرز و گل در این ملاقات در خصوص نوع عملکرد برنامه هسته اى ایران
اختلاف نظر داشتند. پرز بر این باور بود که غنى سازى اورانیوم در ایران
براى نیروگاه اتمى است. البته عبدالله گل در این دیدار قول داد که براى
آزادى سه سرباز اسرائیلى به گروگان گرفته شده تلاش خود را به کار ببرد.
ناگفته نماند که هفته ها پیش از کنفرانس به اصطلاح صلح خاورمیانه اى
آناپلیس در مریلند در سال 2007، شیمون پرز و محمود عباس در ترکیه مصوباتى
را براى اختلافات بین دو کشور به تصویب رساندند. پرز در این دیدار گفته
بود: ترکیه بازیگر مهمى در خاورمیانه در رابطه با آمریکا، سوریه و
فلسطینیان و به ویژه ماست.
<\/h5>
اما روابط حزب «عدالت و توسعه» و
اسرائیل به گونه اى دیگر رقم خورد. به رغم روابط سرد این دو کشور پس از به
قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه، وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستى
در اوایل سال 2006 روابط با ترکیه را «عالى» توصیف کرد. اما همان سال پس
از دیدار خالد مشعل رهبر تازه منتخب فلسطینیان از ترکیه، این اظهارات
تغییر کرد. دیپلمات هاى اسرائیلى این دیدار را با دیدار مقامات رسمى
اسرائیل با عبدالله اوجالان (رهبر کردهاى پ ک ک) مقایسه کردند که این امر
خشم مقامات ترکیه را در بر داشت و ترکیه این اظهارات را «غیر مسئولانه و
نادرست» خواند. پس از این دیدار، روابط اسرائیل و ترکیه رو به سردى نهاد.
البته برخى این سردى روابط را نمایش دولت ترکیه به مردم مسلمان جهان اسلام
مى دانستند به این دلیل که ترکیه به عنوان یک کشور مهم اسلامى در بسیارى
از موضوعات مهم مانند درگیرى هاى اسرائیل - فلسطین و بحران هاى لبنان
موضعى بى طرف داشته است.
چند روز قبل از اولین تهاجم اسرائیل به
غزه در 27 دسامبر 2008، ملاقاتى میان رجب طیب اردوغان و همتاى وى ایهود
اولمرت برگزار شد. ملاقاتى که به بررسى پیشرفت مذاکرات محرمانه گذشته
اسرائیل و سوریه مى پرداخت که در این میان ترکیه نقش میانجى را بین سوریه
و اسرائیل ایفا مى کرد .
اما عملیات نظامى اسرائیل در غزه
و خبر افزایش تلفات عمومى که با تصاویر غم انگیزى از مظلومیت زنان و
کودکان فلسطینى همراه بود با واکنش تندى از سوى ترک ها مواجه شد و این
درگیرى منجر به وخامت روابط بین این دو شد. رجب طیب اردوغان در واکنش شدید
سیاسى نسبت به این عمل اعلام انزجار و آن را به شدت محکوم کرد. هر چند
ملاقات اردوغان با ایهود اولمرت به یک مسئله مشاجره آمیز تبدیل شد. رهبران
مخالف در ترکیه نخست وزیر این کشور را محکوم کردند که معامله محرمانه اى
بین اردوغان و اولمرت براى تهاجم اخیر اسرائیل وجود داشته است؛ اتهامى که
به سرعت و به دنبال اظهارات سفیر رژیم اسرائیل در آنکارا تکذیب شد. این
سفیر اظهار کرده بود که در ملاقات مقامات دو رژیم، چه بسا اولمرت به
اردوغان در خصوص امکان عملیات نظامى علیه حماس اشاره اى کرده باشد. تایید
این خبر بسیار سخت بود و در واقع این ذهنیت پیش آمد که ممکن است اشتباهى
در ترجمه صورت گرفته و چیزى در ترجمه حذف و یا اضافه گردیده است . در هر
حال اردوغان به طور شدید و طعنه آمیزى کشتن رهبران حماس از سوى اسرائیلى
را سخت مورد انتقاد قرار داد و از این رو باور موافقت وى با هر گونه
عملیات نظامى علیه فلسطینیان سخت به نظر مى رسد.
در درگیرى هاى
اسرائیل و غزه در سال 2008 -2009 که طى آن هزار و سیصد فلسطینى به شهادت
رسیدند، رجب طیب اردوغان از اسرائیل خواست که این جنگ را متوقف و از همه
عملیات هاى نظامى اش عقب نشینى کند. وى عمل اسرائیل را «جنایت علیه بشریت»
نامید و اسرائیل را با کلمات تند مورد خطاب قرار داد و گفت این عملیات
باعث افزایش تنش بین کشورهاى مسلمان خواهد شد. وى به دیپلماسى فعال منطقه
اى و مذاکره با سران کشورهاى عربى از جمله مصر، سوریه، اردن و عربستان
سعودى پرداخت. مردم ترکیه در واکنش به این درگیرى که باعث از میان رفتن
روابط اسرائیل با ترکیه شد تظاهرات گسترده اى علیه اسرائیل در شهرهاى
مختلف به راه انداختند که بیشترین آن در شهر استانبول با دویست هزار نفر
تظاهر کننده بود. هفته ها پس از آتش بس، روابط بین این دو رژیم به طور روز
افزونى رو به وخامت گرایید. در نشست جهانى اقتصاد در داووس (29 ژانویه
2009) رجب طیب اردوغان این کنفرانس را به نشانه اعتراض ترک کرد. در این
مذاکرات وقتى به موضوع سیاست در خصوص جنگ غزه کشیده شد اردوغان با شیمون
پرز به مشاجره برخاست و به شدت از اسرائیل انتقاد کرد و گفت: شما مردم را
کشته اید. وى همچنین به اختصاص زمان زیادترى براى صحبت هاى پرز (25 دقیقه)
در مقایسه با خود (12 تا 15 دقیقه بود) اعتراض کرد.
چه بسا دو دلیل دیگر براى دولت آنکارا وجود داشته تا تلاش کند نقش پیشرو را براى پایان دادن جنگ ایفا کند.
1. ترکیه جایگاه شوراى امینت
سازمان ملل را (اول ژانویه 2009) را براى دو سال از آن خود کرده است.
بنابر این دولت آنکارا مسئولیت افزون ترى براى کار با پنج عضو دائم و نُه
عضو غیر دائم شوراى امنیت براى بازگشت صلح و امنیت به این کشور را دارد.
2.
ترکیه تنها کشورى است که روابط نزدیک با تمام طرف هاى درگیر را دارد. در
واقع این نزدیکى بخصوص در زمان بحران حیاتى است که میانجیگرى امتیازى براى
ترکیه باشد. بنابراین احمد دوات اوغلو مشاور ارشد سیاست خارجى اردوغان که
گفته مى شود مسئولیت دیدار غیر منتظره با خالد مشعل رهبر در تبعید حماس در
فوریه 2006 داشته است مجددا براى یافتن راه هاى پایان دادن جنگ به منطقه
عازم شد. به نظر مى رسد پس از اینکه اسرائیل به طور یکجانبه اعلام کرد که
عملیات نظامى را (17 ژانویه 2009) به اتمام رسانده دعوت اوغلو نقشى مهمى
را در راضى کردن حماس براى پایان دادن به حملات راکتى به مقر صهیونیست ها
در شمال و شرق غزه داشته است.
اما این دو دلیل وقتی در کنار صحبت چند روز گذشته اردوغان قرار می گیرد نقش سناریویی را پر رنگ میکند :
به نقل از روزنامه سعودی "الریاض "، "رجب طیب اردوغان " نخست‌وزیر ترکیه
تاکید کرد که "تل‌آویو " همچنان دوست "آنکارا " است و ترکیه تنها با دولت
کنونی نتانیاهو " نخست‌وزیر اسرائیل مشکل دارد.
به نظر می رسد ترکیه با همپیمانی با بخشی از لابی صهیونیستها راه ورود
خود به اروپا را از طریق متحدان اسرائیل باز نگه داشته و صد البته که این
خیال خام نتیجه ای نخواهد داشت و مخالفت با نتانیاهو نیز بیشتر کمک ترکیه
به تغییر چیدمان قوای اسرائیل را کمک خواهد کرد تا روند صلح و حتی محکومیت
اسرائیل .
در بالا اشاره شد ترکیه در مواقعی که شدید ترین موضع را با اسرائیل
اتخاذ کرده بیشتر عملکرد رسانه ای داشته و در اصلاح سوخته ها را برای حریف
سوزانده نه مهره ها ی اصلی را ، چرا که پس از اینکه اسرائیل به طور
یکجانبه اعلام کرد که
عملیات نظامى را (17 ژانویه 2009) به اتمام رسانده دعوت اوغلو نقشى مهمى
را در راضى کردن حماس براى پایان دادن به حملات راکتى به مقر صهیونیست ها
در شمال و شرق غزه داشته است.از این دست عملکرد که نتیجه ی آن کم کردن
فشار حماس از روی صهیونیست ها بوده در رفتار ترکیه بسیار دیده شده و بنظر
می رسد در آینده چرخش 180 درجه ای در مواضع این کشور خصوصا با تغییر
افراد خاصی در سران حکومت آن دیده شود . چرا که در همین 15ماه گذشته قرارداد ها و همکاری های زیر با اسرائیل صورت پذیرفته :
-
هواپیما های بدون سرنشین TSK 16برای
استفاده در عملیات مرزی هوایی ترکیه راه اندازی و خریداری گردید .
- ودیک گنول وزیر دفاع ملی 183.000.000
دلار برای خرید هوا پیمای حواصیل از اسرائیل امضاء کرد .
- 14 میلیون دلار قرارداد برای عکس برداری هوایی با سیستم TAF .
- چند روز قبل از آغاز حمله اسرائیل به
غزه 167 میلیون دلار قرارداد خرید اسلحه امضاء گردید .
- 1.8 میلیارد دلار قرارداد صنایع دفاعی ترکیه و هرینه های اقتصادی آن با
اسرائیل .
- همکاری اطلاعاتی امریکا و اسرائیل با
ترکیه طی قراردادی که ترکیه از
پشتیبانی فنی و اطلاعاتی آنها برخوردار
خواهد بود .
--------------------------------------------------------------------------------------------------